معارف دینی

ایمان و دلسپردگیِ به دستوراتِ ادیانِ الهی و پایندیِ به اصول و دستوراتِ آسمانیِ ادیان، همواره با تمسخر و اذیت و آذارِ فریفتگان افسونهای شیطانی همراه بوده و گویا این سیره‌ی شیطانی، تاریخی به درازایِ تاریخِ ادیان دارد. قرآن مجید در گزارش‌های متعدد خود از سرگذشت انبیاء و اقوام گذشته، به مبتلا بودن آنان به اینگونه از اذیت و تمسخرها اشاره کرده و در برخی موارد به عاقبت این عمل ناشایست اشاره کرده است.

ذیلاً به آیاتی از این دست اشاره می‌شود تا مؤمنان را مایه دلگرمی و فریفتگانِ مغرورِ به وساوس شیطانی را پند باشد:

سوره‌ی مؤمنون:

أَ لَمْ تَکُنْ ءَایَاتىِ تُتْلىَ‏ عَلَیْکمُ‏ فَکُنتُم بهَا تُکَذِّبُونَ(105) قَالُواْ رَبَّنَا غَلَبَتْ عَلَیْنَا شِقْوَتُنَا وَ کُنَّا قَوْمًا ضَالِّینَ(106)رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنهَا فَإِنْ عُدْنَا فَإِنَّا ظَالِمُونَ(107) قالَ اخْسَواْ فِیهَا وَ لَا تُکلِّمُونِ(108) إِنَّهُ کاَنَ فَرِیقٌ مِّنْ عِبَادِى یَقُولُونَ رَبَّنَا ءَامَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا وَ ارْحمْنَا وَ أَنتَ خَیرُ الرَّاحِمِینَ(109) فَاتخَّذْتُمُوهُمْ سِخْرِیًّا حَتىَّ أَنسَوْکُمْ ذِکْرِى وَ کُنتُم مِّنهُمْ تَضْحَکُونَ(110) إِنىِّ جَزَیْتُهُمُ الْیَوْمَ بِمَا صَبرُواْ أَنَّهُمْ هُمُ الْفَائزُونَ(111)

آیا آیات من بر شما خوانده نمى‏شد و [همواره‏] آن را مورد تکذیب قرار نمى‏دادید؟ (105) مى‏گویند: «پروردگارا، شقاوت ما بر ما چیره شد و ما مردمى گمراه بودیم.» (106) پروردگارا، ما را از اینجا بیرون بر، پس اگر بازهم [به بدى‏] برگشتیم، در آن صورت ستمگر خواهیم بود. (107) مى‏فرماید: « [بروید] در آن گم شوید و با من سخن مگویید.» (108) در حقیقت، دسته‏اى از بندگان من بودند که مى‏گفتند: «پروردگارا، ایمان آوردیم. بر ما ببخشاى و به ما رحم کن [که‏] تو بهترین مهربانانى.» (109) و شما آنان [مؤمنان‏] را به ریشخند گرفتید، تا [با این کار] یاد مرا از خاطرتان بردند و شما بر آنان مى‏خندیدید. (110) من [هم‏] امروز به [پاس‏] آنکه صبر کردند، بدانان پاداش دادم. آرى، ایشانند که رستگارانند. (111)

سوره‌ی نجم:

أَ فَمِنْ هَاذَا الحَدِیثِ تَعْجَبُونَ(59) وَ تَضْحَکُونَ وَ لَا تَبْکُونَ(60)

آیا از این سخن عجب دارید؟ و مى‏خندید و نمى‏گریید؟

سوره‌ی مطففین

إِنَّ الَّذِینَ أَجْرَمُواْ کاَنُواْ مِنَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ یَضْحَکُونَ(29) وَ إِذَا مَرُّواْ بهِمْ یَتَغَامَزُونَ(30) وَ إِذَا انقَلَبُواْ إِلىَ أَهْلِهِمُ انقَلَبُواْ فَکِهِینَ(31) وَ إِذَا رَأَوْهُمْ قَالُواْ إِنَّ هَؤُلَاءِ لَضَالُّونَ(32) وَ مَا أُرْسِلُواْ عَلَیهِمْ حَافِظِینَ(33) فَالْیَوْمَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ مِنَ الْکُفَّارِ یَضْحَکُونَ(34) عَلىَ الْأَرَائکِ یَنظُرُونَ(35) هَلْ ثُوِّبَ الْکُفَّارُ مَا کاَنُواْ یَفْعَلُونَ(36)

[آرى، در دنیا] کسانى که گناه مى‏کردند، آنان را که ایمان آورده بودند به ریشخند مى‏گرفتند. (29) و چون بر ایشان مى‏گذشتند، اشاره چشم و ابرو با هم ردّ و بدل مى‏کردند. (30) و هنگامى که نزد خانواده [هاى‏] خود بازمى‏گشتند، به شوخ‏طبعى مى‏پرداختند. (31) و چون مؤمنان را مى‏دیدند، مى‏گفتند: «اینها [جماعتى‏] گمراهند.» (32) و حال آنکه آنان براى بازرسى [کار] شان فرستاده نشده بودند. (33) و [لى‏] امروز، مؤمنانند که بر کافران خنده مى‏زنند. (34) بر تختها [ى خود نشسته‏]، نظاره مى‏کنند. (35) [تا ببینند] آیا کافران به پاداش آنچه مى‏کردند رسیده‏اند؟ (36)

سوره‌ی بقره:

زُیِّنَ لِلَّذِینَ کَفَرُواْ الْحَیَوةُ الدُّنْیَا وَ یَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ  وَ الَّذِینَ اتَّقَوْاْ فَوْقَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ  وَ اللَّهُ یَرْزُقُ مَن یَشَاءُ بِغَیرِ حِسَابٍ(212)

زندگى دنیا در چشم کافران آراسته شده است، و مؤمنان را ریشخند مى‏کنند و [حال آنکه‏] کسانى که تقواپیشه بوده‏اند، در روز رستاخیز، از آنان برترند و خدا به هر که بخواهد، بى‏شمار روزى مى‏دهد. (212)

سوره‌ی انعام:

وَ قَالُواْ لَوْ لَا أُنزِلَ عَلَیْهِ مَلَکٌ  وَ لَوْ أَنزَلْنَا مَلَکًا لَّقُضىَ الْأَمْرُ ثُمَّ لَا یُنظَرُونَ(8) وَ لَوْ جَعَلْنَاهُ مَلَکًا لَّجَعَلْنَاهُ رَجُلًا وَ لَلَبَسْنَا عَلَیْهِم مَّا یَلْبِسُونَ(9) وَ لَقَدِ اسْتهُْزِئَ بِرُسُلٍ مِّن قَبْلِکَ فَحَاقَ بِالَّذِینَ سَخِرُواْ مِنْهُم مَّا کَانُواْ بِهِ یَسْتهْزِءُونَ(10)

و گفتند: «چرا فرشته‏اى بر او نازل نشده است؟» و اگر فرشته‏اى فرود مى‏آوردیم، قطعاً کار تمام شده بود سپس مهلت نمى‏یافتند. (8) و اگر او را فرشته‏اى قرار مى‏دادیم، حتماً وى را [به صورت‏] مردى در مى‏آوردیم، و امر را هم چنان بر آنان مشتبه مى‏ساختیم. (9) و پیش از تو پیامبرانى به استهزا گرفته شدند. پس آنچه را ریشخند مى‏کردند گریبانگیر ریشخندکنندگان ایشان گردید. (10)

سوره‌ی توبه:

الَّذِینَ یَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فىِ الصَّدَقَاتِ وَ الَّذِینَ لَا یجِدُونَ إِلَّا جُهْدَهُمْ فَیَسْخَرُونَ مِنهُمْ  سَخِرَ اللَّهُ مِنهُمْ وَ لُهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ(79)

کسانى که بر مؤمنانى که [افزون بر صدقه واجب‏]، از روى میل، صدقات [مستحبّ نیز] مى‏دهند، عیب مى‏گیرند، و [همچنین‏] از کسانى که [در انفاق‏] جز به اندازه توانشان نمى‏یابند، [عیبجویى مى‏کنند] و آنان را به ریشخند مى‏گیرند، [بدانند که‏] خدا آنان را به ریشخند مى‏گیرد و براى ایشان عذابى پر درد خواهد بود. (79)

سوره‌ی هود:

وَ یَصْنَعُ الْفُلْکَ وَ کُلَّما مَرَّ عَلَیْهِ مَلَأٌ مِنْ قَوْمِهِ سَخِرُوا مِنْهُ قالَ إِنْ تَسْخَرُوا مِنَّا فَإِنَّا نَسْخَرُ مِنْکُمْ کَما تَسْخَرُونَ. 38 

سوره‌ی انبیاء:

وَ لَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِّن قَبْلِکَ فَحَاقَ بِالَّذِینَ سَخِرُواْ مِنهُم مَّا کاَنُواْ بِهِ یَسْتهْزِءُونَ(41)

و مسلماً پیامبران پیش از تو [نیز] مورد ریشخند قرار گرفتند، پس کسانى که آنان را مسخره مى‏کردند، [سزاى‏] آنچه که آن را به ریشخند مى‏گرفتند گریبانگیرشان شد. (41)

سوره‌‌ی صافات:

فَاسْتَفْتهِمْ أَ هُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَم مَّنْ خَلَقْنَا  إِنَّا خَلَقْنَاهُم مِّن طِینٍ لَّازِبِ (11) بَلْ عَجِبْتَ وَ یَسْخَرُونَ(12) وَ إِذَا ذُکِّرُواْ لَا یَذْکُرُونَ(13) وَ إِذَا رَأَوْاْ ءَایَةً یَسْتَسْخِرُونَ(14)

پس، [از کافران‏] بپرس: آیا ایشان از نظر آفرینش سخت‏ترند یا کسانى که [در آسمانها] خلق کردیم؟ ما آنان را از گِلى چسبنده پدید آوردیم. (11) بلکه عجب مى‏دارى و [آنها] ریشخند مى‏کنند. (12) و چون پند داده شوند عبرت نمى‏گیرند. (13) و چون آیتى ببینند به ریشخند مى‏پردازند. (14)

سوره‌ی ص:

وَ قَالُواْ مَا لَنَا لَا نَرَى‏ رِجَالًا کُنَّا نَعُدُّهُم مِّنَ الْأَشْرَارِ(62) أَتخَّذْنَاهُمْ سِخْرِیًّا أَمْ زَاغَتْ عَنهُمُ الْأَبْصَارُ(63) إِنَّ ذَالِکَ لحَقٌّ تَخَاصُمُ أَهْلِ النَّارِ(64)

و مى‏گویند: «ما را چه شده است که مردانى را که ما آنان را از [زمره‏] اشرار مى‏شمردیم نمى‏بینیم؟ (62) آیا آنان را [در دنیا] به ریشخند مى‏گرفتیم یا چشمها [ى ما] بر آنها نمى‏افتد؟» (63) این مجادله اهل آتش قطعاً راست است. (64)

سوره‌ی زمر:

وَ اتَّبِعُواْ أَحْسَنَ مَا أُنزِلَ إِلَیْکُم مِّن رَّبِّکُم مِّن قَبْلِ أَن یَأْتِیَکُمُ الْعَذَابُ بَغْتَةً وَ أَنتُمْ لَا تَشْعُرُونَ(55) أَن تَقُولَ نَفْسٌ یَاحَسْرَتىَ‏ عَلىَ‏ مَا فَرَّطتُ فىِ جَنبِ اللَّهِ وَ إِن کُنتُ لَمِنَ السَّاخِرِینَ(56) أَوْ تَقُولَ لَوْ أَنَّ اللَّهَ هَدَئنىِ لَکُنتُ مِنَ الْمُتَّقِینَ(57) أَوْ تَقُولَ حِینَ تَرَى الْعَذَابَ لَوْ أَنَّ لىِ کَرَّةً فَأَکُونَ مِنَ الْمُحْسِنِینَ(58)

و پیش از آنکه به طور ناگهانى و در حالى که حدس نمى‏زنید شما را عذاب دررسد، نیکوترین چیزى را که از جانب پروردگارتان به سوى شما نازل آمده است پیروى کنید.» (55) تا آنکه [مبادا] کسى بگوید: «دریغا بر آنچه در حضور خدا کوتاهى ورزیدم بى‏تردید من از ریشخندکنندگان بودم.» (56) یا بگوید: «اگر خدایم هدایت مى‏کرد، مسلّماً از پرهیزگاران بودم.» (57) یا چون عذاب را ببیند، بگوید: «کاش مرا برگشتى بود تا از نیکوکاران مى‏شدم.» (58)

سوره‌ی حجرات:

یَأَیهَّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِّن قَوْمٍ عَسىَ أَن یَکُونُواْ خَیرًا مِّنهُمْ وَ لَا نِسَاءٌ مِّن نِّسَاءٍ عَسىَ أَن یَکُنَّ خَیرًا مِّنهُنَّ  وَ لَا تَلْمِزُواْ أَنفُسَکمْ وَ لَا تَنَابَزُواْ بِالْأَلْقَابِ  بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْایمَانِ  وَ مَن لَّمْ یَتُبْ فَأُوْلَئکَ هُمُ الظَّالِمُونَ(11)

اى کسانى که ایمان آورده‏اید، نباید قومى قوم دیگر را ریشخند کند، شاید آنها از اینها بهتر باشند، و نباید زنانى زنانِ [دیگر] را [ریشخند کنند]، شاید آنها از اینها بهتر باشند، و از یکدیگر عیب مگیرید، و به همدیگر لقبهاى زشت مدهید چه ناپسندیده است نام زشت پس از ایمان. و هر که توبه نکرد آنان خود ستمکارند. (11)